در شرایط کنونی توسعه تجارت گاز و برق با کشورهای همسایه برای جمهوری اسلامی ایران بسیار حائز اهمیت است. در کنار سرمایهگذاری هرچه بیشتر در میدانهای گازی چون پارس جنوبی و تأسیس نیروگاههای تولید برق به منظور خودکفایی در تولید گاز و برق، ضروری است توسعهی تجارت این دو محصول نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور در دستور کار قرار بگیرد.
ایران میتواند گاز و برق را از یکی از همسایگان خود خریداری و در استانهای مجاور به مصرف برساند و در مقابل گاز و برق تولیدی خود را به دیگر کشورها صادر کند. به این ترتیب علاوه بر کاهش هزینهی ناشی از انتقال گاز و برق در داخل کشور، زمینه تعمیق روابط با کشورهای همسایه نیز فراهم میشود. در این شرایط از آنجا که برق و گاز وارد شده به منظور صادرات به دیگر کشورها مورد استفاده قرار گرفته است، نه تنها ضریب امنیت برق و گاز مصرفی پایین نمیآید بلکه این امر در کنار منافع اقتصادیای که به همراه دارد، موجب بالا رفتن ضریب امنیت گاز و برق مصرفی در داخل میشود.
در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران از کشور ترکمنستان گاز وارد میکند و به کشور ترکیه گاز صادر میکند. همچنین ایران از کشورهای ارمنستان و ترکمنستان برق وارد میکند و در مقابل به کشورهای پاکستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، عراق و افغانستان برق صادر میکند.
در این میان کشور ترکمنستان ظرفیت بیشتری در صادرات گاز و برق دارد. بنا به گفته سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان ایران سالانه 12 تا 14 میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان خریداری میکند و دو کشور علاقه دارند تا این حجم را به 40 میلیارد متر مکعب افزایش دهند. ایران میتواند با واردات بیشتر گاز و برق از این کشور علاوه بر تعمیق روابط با ترکمنستان، در زمینه صادرات گاز و برق به دیگر کشورهای منطقه حضور فعالتری داشته باشد.
کشور ترکمنستان همسایه شمالی ایران و از کشورهای حاشیه دریای خزر است که طبق آمارهای جهانی سالانه در حدود 12 میلیارد دلار صادرات کالا دارد که از این میزان بیش از 9 میلیارد دلار گاز طبیعی و بیش از 1.2 میلیارد دلار نفت صادر میکند. همچنین بیش از 90 درصد محصولات صادراتی ترکمنستان به چین صادر میشود.
ایران نیز پتانسیل بالایی در صادرات خدمات فنی و مهندسی از قبیل راه سازی، سدسازی و ساخت مسکن و محصولاتی چون میوه، سبزیجات و لبنیات به کشور ترکمنستان دارد. گرچه در حال حاضر صادرات ایران به کشور ترکمنستان در حد مطلوبی قرار ندارد، اما با افزایش واردات گاز و برق از کشور ترکمنستان، ایران میتواند بر میزان صادرات غیر نفتی خود به این کشور بیفزاید و بخشی از هزینه گاز و برق وارداتی را از این طریق بپردازد.
با توجه به آنچه گفته شد واردات گاز و برق از ترکمنستان به منظور مصرف در استانهای شمالی و صادرات گاز و برق تولیدی در دیگر نقاط کشور چون منطقه پارس جنوبی، برای هر دو کشور منافع زیادی به همراه دارد؛ کشور ترکمنستان از این طریق بر میزان تولید و صادرات گاز و برق خود میافزاید و در ازای آن خدمات فنی و مهندسی و محصولات غذایی از ایران وارد میکند؛ ایران نیز به مزایایی از قبیل کاهش هزینه گاز و برق مصرفی، پررنگ شدن نقش ایران در تجارت گاز و برق در منطقه، عمیقتر شدن روابط با همسایگان، بالا رفتن ضریب امنیت گاز و برق مصرفی در داخل، دستیابی به منافع اقتصادی حاصل از صادرات مجدد برق و گاز ترکمنستان و افزایش صادرات غیرنفتی دست خواهد یافت. بنابراین ضروری است واردات بیشتر گاز و برق ترکمنستان به منظور توسعه تجارت این دو کالای راهبردی در دستور کار مسئولین امر قرار بگیرد.
* میرهادی رهگشای، کارشناس اقتصاد
انتهای پیام/