به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، احادیث مربوط به «نورانیت عترت» مجموعهای از روایات بنیادین در معارف شیعی هستند که به مقام والای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و پس از ایشان، اهل بیت علیهمالسلام پیش از آفرینش عالم مادی میپردازند؛ این روایات توضیح میدهند که خداوند متعال، این بزرگان را از نوری آفرید که خود ریشه و مبدأ آفرینش جهان هستی است. اما این دست روایات چه کارکردی دارند؟
این احادیث از سوی معصومین علیهمالسلام صادر شد تا مردم بدانند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت ایشان علیهمالسلام، تنها انسانهای بزرگی در میان مردم نبودهاند، بلکه جایگاه ویژهای در خلقت دارند که فراتر از درک معمول است. این روایات برای توضیح این حقیقت بنیادین بیان شدهاند که اگرچه ایشان در ظاهر مانند ما زندگی میکردند، اما در باطن، نوری بودند که خداوند همه چیز را به خاطر آنها آفریده است. هدف این بود که عظمت واقعی این بزرگان روشن شود تا اطاعت از آنها از سر دوستی و محبت قلبی باشد، نه صرفاً پیروی از یک رهبر سیاسی و در نتیجه، جایگاه آنان نه فقط رهبری پس از پیامبر صلی الله علیه و آله، بلکه واسطهگری الهی برای برقراری نظم، هدایت و تجلی صفات خداوند در تمام کائنات است.
آوردهٔ ایمانی این روایات به ما میآموزد که هستی ما بر یک اساس نورانی بنا شده است. به زبان ساده، اگر این نور در عالم وجود نمیبود، هیچ چیز شکل نمیگرفت و هیچ حقیقتی شناخته نمیشد. اعتقاد به این نورانیت اولیه، باعث میشود باور کنیم که هدایت الهی همیشه پیوسته و کامل بوده است. این اطمینان ایمانی به ما میگوید که خداوند، راهنمایان اصلی خود را از جنس پاکترین و کاملترین موجودات قرار داده است تا شک و تردید در مسیر اصلی هدایت از بین برود.
از جنبهٔ معنوی و اخلاقی، این احادیث راهنمایی برای رفتن به سمت کمال هستند. این نور که در وجود پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهمالسلام متجلی است، همان نشان دادن کاملترین شکل بندگی و رسیدن به هدف آفرینش است. این بزرگواران مانند چراغهای پرنور در یک مسیر تاریک هستند؛ اگر ما بخواهیم از این تاریکی (غفلت و خطا) به روشنایی (کمال انسانی) برسیم، تنها راه این است که خودمان را به این منبع نور نزدیک کنیم و راه و روش آنها را در زندگی پیاده کنیم.
پیام عملی این مجموعه از احادیث این است که ارتباط ما با دین، نباید سطحی باشد. این روایات به ما یادآوری میکنند که باور ما به قدرت و مقام اهل بیت علیهمالسلام باید بسیار عمیق باشد تا محبت ما به ایشان نیز به همین نسبت قوی شود. شناختن این منشأ نوری، به زندگی ما معنا میدهد؛ زیرا ما میفهمیم که کوچکترین قدم در پیروی از ایشان، ما را به سرچشمهٔ اصلی خوبیها و زیباییها نزدیک میکند و این رابطه، تمام اعمال و رفتار ما را جهتدهی میکند.
برای نمونه در روایتی از رسول خدا خطاب میخوانیم که به عمویش خویش عباس فرمود:
«یَا عَمِّ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنِی وَ خَلَقَ عَلِیّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ آدَمَ حِینَ لَا سَمَاءٌ مَبْنِیَّةٌ وَ لَا أَرْضٌ مَدْحِیَّةٌ وَ لَا ظُلْمَةٌ وَ لَا نُورٌ وَ لَا شَمْسٌ وَ لَا قَمَرٌ وَ لَا جَنَّةٌ وَ لَا نَارٌ؛ ای عمو، خداوند من و علی و فاطمه و حسن و حسین را پیش از آنکه آدم را بیافریند، خلق کرد؛ در آن هنگام که نه آسمانی بنا شده بود و نه زمینی گسترده، و نه تاریکی و نه نوری، و نه خورشیدی و نه ماهی، و نه بهشتی و نه آتشی وجود داشت.
عباس (عموی پیامبر) پرسید: ای رسول خدا، چگونگی آغاز آفرینش شما چگونه بود؟ پیامبر فرمود: ای عمو، هنگامی که خداوند اراده کرد ما را خلق کند، کلمهای را گفت که از آن نوری آفرید، سپس کلمهای دیگر گفت و از آن روحی آفرید. سپس نور را با روح درآمیخت و مرا و علی و فاطمه و حسن و حسین را خلق کرد. ما در آن حال، تسبیحگوی او بودیم، در زمانی که تسبیحی نبود، و او را تقدیس میکردیم، در زمانی که تقدیسی نبود.
* سپس هنگامی که خداوند تعالی خواست خلقت را ایجاد کند، نور مرا شکافت و از آن عرش را آفرید. پس عرش از نور من است و نور من از نور خداست، و نور من برتر از عرش است.
* سپس نور برادرم علی را شکافت و از آن ملائکه را آفرید. پس ملائکه از نور علی هستند و نور علی از نور خداست، و علی برتر از ملائکه است.
* سپس نور دخترم فاطمه را شکافت و از آن آسمانها و زمین را آفرید. پس آسمانها و زمین از نور دخترم فاطمه هستند و نور دخترم فاطمه از نور خداست، و دخترم فاطمه برتر از آسمانها و زمین است؛ ِ ثُمَّ فَتَقَ نُورَ ابْنَتِی فَاطِمَةَ فَخَلَقَ مِنْهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ فَالسَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ مِنْ نُورِ ابْنَتِی فَاطِمَةَ وَ نُورُ ابْنَتِی فَاطِمَةَ مِنْ نُورِ اللَّهِ وَ ابْنَتِی فَاطِمَةُ أَفْضَلُ مِنَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْض.» (تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، ص144)
وجه نورانیت حضرت فاطمه سلام الله علیها بسیار بارز است، به گونهای که تأویل مشکات در آیهی نور به ایشان نسبت داده شده است و نیز در همین حدیث فرمودند به واسطهی نور ایشان بود که ملائک از ظلمت خارج شدند و لذا «زهراء» نام گرفت؛ ثُمَّ أَشْرَقَتْ بِنُورِهَا فَلِأَجْلِ ذَلِكَ سُمِّیَتْ الزَّهْرَاء.
مشکات به معنای همان جایگاه و دریچهای است که نور از آن ساطع میشود و این به وضوح نشان میدهد که ایشان نه تنها نور را حمل میکنند، بلکه منبع و کانون تجلی نور الهی در این عالم خاکی هستند و آن بانوی بزرگوار دروازهٔ ورود به فهم امامت و رسیدن به کمالات معنوی هستند. معرفت به نور فاطمه سلام الله علیها، معرفت به عمق هدایت الهی است.
از منظر سلوکی، نورانیت ایشان در کنار فضیلت «زهراء» نامیده شدن، به ما میآموزد که چگونه میتوان در قلب تاریکیهای دنیا نور را حفظ کرد و حتی آن را افزایش داد. حضرت فاطمه سلام الله علیها با وجود تحمل مصائب بزرگ، هرگز نور معرفت و ایمان خود را خاموش نکردند؛ این برای ما یک الگوست که در مواجهه با چالشهای دنیوی، نباید اجازه دهیم عوامل خارجی بر روشنایی درونی ما غلبه کنند. این نور، تضمین بقای ایمان در هر شرایط سختی است.
شناخت حضرت فاطمه سلام الله علیها به عنوان «مشکات» و منبع اصلی نور، مبنای توسل حقیقی ما را تقویت میکند. هنگامی که ما به واسطهٔ ایشان به خداوند متوسل میشویم، در واقع درخواست کردهایم که این نور الهی، ظلمتهای درون ما (گناهان، جهلها و تردیدها) را برطرف کند. این کاربرد عملی، اعتقاد ما را از یک باور صرف به یک رابطهٔ فعال تبدیل میکند؛ ما با علم به اینکه ایشان واسطهٔ نزول رحمت و نور هستند، با امید بیشتری به ساحت قدس ایشان پناه میبریم تا در پرتو این نور، راه سعادت را بیابیم.
انتهایپیام/