حجتالاسلام دکتر جواد مهدوی، کارشناس مسائل اقتصادی در قرآن کریم، در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با ارائه تحلیلی از مبانی اخلاقی-اقتصادی در اسلام راهکارهای برونرفت از وابستگیهای اقتصادی را در گروی عمل به الگوهای قرآنی دانست.
او با بیان اینکه بسیاری از بحرانهای اقتصادی امروز، ریشه در اخلاقزدایی از معاملات و فعالیتهای مالی دارد، گفت: قرآن کریم یک سیستم اقتصادی منسجم را ارائه نمیدهد، اما اصول و ارزشهای بنیادینی را ترسیم میکند که هر نظام اقتصادی برای پایداری و عدالتمحوری به آنها نیازمند است. اصولی مانند حلیم بودن در معامله، امانتداری، و پایبندی به عهد.
مهدوی خاطرنشان کرد: وقتی این اصول اخلاقی در جامعه تضعیف شود، اقتصاد به یک جنگل تبدیل میشود که در آن هر کس به فکر منفعت شخصی خود است، نتیجه آن تورم، رکود و افزایش نابرابری خواهد بود.
این کارشناس علوم قرآنی با اشاره به آیه 275 سوره بقره و تحلیل مفهوم ربا، تصریح کرد: ربا در قرآن یک معامله مالی با نرخ سود بالاتر نیست، بلکه نماد یک نگاه استثمارگرانه و پارازیتی به اقتصاد است. نگاهی که در آن، پول خود به خود تولید ثروت میکند، بدون اینکه در چرخه تولید و خدمت واقعی نقشی داشته باشد.
او ادامه داد: این نگاه، سیستم اقتصادی را از تولیدگرایی به سمت سوداگری سوق میدهد و ثروت را در دستان اقلیتی کوچک متمرکز میسازد. خداوند در ادامه آیه، بَیْعِ (تجارت و تولید) را جایگزین ربا میکند تا نشان دهد اقتصاد سالم بر پایه ریسک، تولید و ارزشآفرینی واقعی استوار است.
مهدوی با اشاره به مفهوم استخلاف در قرآن، آن را مبنای فلسفه اقتصادی اسلام دانست و گفت: انسان در زمین، خلیفه و نماینده خداست و این مسئولیت، یک مسئولیت فعال و سازنده است، نه یک انفعال. ما به عنوان خلیفه، مالک واقعی منابع نیستیم، بلکه امانتداران هستیم و باید در جهت عمران زمین و برقراری عدالت از آنها استفاده کنیم. این نگاه، نوع نگرش ما به مصرفگرایی و تخریب محیط زیست را نیز تغییر میدهد.
او خاطرنشان کرد: خداوند در آیه 41 سوره روم، فساد در دریا و زمین را نتیجه اعمال انسانها میداند که امروزه به شکل بحرانهای زیستمحیطی و اقتصادی خود را نشان میدهد.
مهدوی در ادامه، نقش زکات و انفاق را به عنوان ابزارهای تنظیمگر اقتصادی توصیف کرد و گفت: این مفاهیم، فقط کمکهای خیریه نیستند چون درواقع سازوکارهای هوشمندانهای برای توزیع ثروت، تقویت قدرت خرید لایههای پایین جامعه و ایجاد یک چرخه مالی پویا هستند.
او خاطرنشان کرد: زکات، سرمایه راکد را به سرمایه در گردش تبدیل میکند و با کاهش شکاف طبقاتی، ثبات اجتماعی و اقتصادی را به دنبال دارد. این یک مدل از اقتصاد مقاومتی است که از درون جامعه و با تکیه بر ارزشهای اخلاقی شکل میگیرد.
او با تأکید بر لزوم ایجاد بازار اخلاقمحور در کشور، تصریح کرد: دولتگذاری و قوانین به تنهایی کافی نیستند. ما نیازمند فرهنگسازی هستیم تا مفاهیمی مانند اصالت کالا، رضایت مشتری و پایبندی به کیفیت به ارزشهای مسلط در بازار تبدیل شوند. وقتی بازار بر پایه اعتماد و صداقت بنا شود، هزینههای نظارتی و معاملاتی کاهش یافته و بهرهوری کل سیستم افزایش پیدا میکند.
این استاد اقتصاد اسلامی در پاسخ به این پرسش که چگونه میتوان این الگوها را عملیاتی کرد، گفت: اولین گام، بازنگری در نظام آموزشی و ترویج این مفاهیم در مدارس و دانشگاههاست. دوم، حمایت از کسبوکارهایی است که این اصول اخلاقی را در عمل به کار میگیرند. سوم، اصلاح قوانین بانکی و مالی به گونهای که فاصله آن با مفاهیم قرآنی مانند عدم ربا و مشارکت در سود و زیان کم شود. این یک مسیر طولانی است، اما تنها راه برای دستیابی به اقتصادی مستقل، پویا و عادلانه است.
مهدوی با تأکید بر اینکه اقتصاد قرآنی، اقتصاد انسانساز است، گفت: این نوع اقتصاد نه تنها ثروت تولید میکند، به رشد و تعالی انسان نیز کمک میکند. این بزرگترین تمایز آن با نظامهای اقتصادی مادی است که انسان را به ابزاری برای تولید ثروت تقلیل میدهند.
انتهای پیام/