علیرضا روحی، روانشناس و مدرس دانشگاه در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در همدان، گفت: تهدید اعتیاد امروز محدود به مواد مخدر سنتی نیست و استفاده افراطی از گوشی و حضور مداوم در شبکههای اجتماعی میتواند زمینه گرایش نوجوانان و جوانان به اعتیادهای مختلف از جمله مواد مخدر را فراهم کند. خانواده، مدارس و مهارتهای ارتباطی کلید پیشگیری است و آموزش پیشگیرانه باید پیش از مواجهه مستقیم با مواد انجام شود.
اعتیاد وارد زاویهای تازه شد
وی با بیان اینکه امروز اعتیاد وارد زاویههای جدیدی شده است، اظهار کرد: ما دیگر نمیتوانیم فقط مواد مخدر سنتی را عامل اصلی گرایش نوجوانان بدانیم. استفاده طولانی و افراطی از گوشی و حضور در شبکههای اجتماعی، خود به عنوان یک فاکتور مهم در گرایش به رفتارهای اعتیادآور مطرح است. ساعات حضور در فضای مجازی، بهویژه ساعات انتهایی شب، میزان انفعال فرد را افزایش میدهد و او بیشتر تحت تأثیر اطلاعات و محتواهایی قرار میگیرد که دریافت میکند. در چنین شرایطی دور از انتظار نیست که فرد حتی سبک زندگی نامتعارفی مانند مصرف مواد مخدر را تجربه کند یا دستکم به فکر امتحان کردن آن بیفتد.
حضور طولانی در فضای مجازی، زمینهساز گرایش به اعتیاد
این روانشناس بیان اینکه رسانهها، فیلمها و سریالها نیز نقش پررنگی در این زمینه دارند، عنوان کرد: بسیاری از سریالهای خارجی به گونهای طراحی شدهاند که مصرف مواد یا سبک زندگی پرخطر را نشان میدهند. این محتواها میتوانند تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم روی نوجوانان داشته باشند.
روحی به سه عامل اصلی در گرایش افراد به مصرف مواد اشاره کرد و گفت: فشار همسالان یکی از عواملی است که نوجوانان تحت تأثیر دوستان خود هستند و این فشار میتواند حتی نقش خانواده را کمرنگ کند. زمینه ژنتیکی نیز دیگر عامل است، برخی افراد به واسطه پیشزمینه ژنتیکی تمایل بیشتری به مصرف مواد دارند.
وی اختلالات خلقی و روانی را از دیگر علل گرایش به مواد مخدر دانست و افزود: افسردگی فصلی، تجربه فقدان یا سوگ، شوکهای عاطفی یا خلق پایین، میتوانند فرد را مستعد گرایش به مواد مخدر کنند.
این روانشناس درباره دسترسی به مواد مخدر گفت: در دسترس بودن مواد همیشه یکی از عوامل مهم گرایش به اعتیاد بوده است. خوشبختانه در کشور ما تلاشهای گستردهای توسط نیروهای انتظامی و پلیس فراجا باعث شده تا دسترسی فیزیکی به مواد به شدت محدود شود. با این حال، دسترسی تنها به شکل فیزیکی نیست؛ فضای مجازی نیز میتواند نقش موثری در تبلیغ و تسهیل دسترسی داشته باشد.
گروه سنی در معرض خطر
روحی گروه نوجوان را بیشترین گروه در معرض خطر دانست و اظهار کرد: نوجوانان به دلیل فشار همسالان، همزادپنداری و حساسیتهای روانی دوره بلوغ، بیشتر در معرض گرایش به مواد مخدر هستند. آموزشهای پیشگیرانه باید پیش از مواجهه نوجوان با مواد یا پیشنهاد مصرف انجام شود.
نقش خانواده در پیشگیری
وی تأکید کرد: والدین باید اطلاعات کافی در حوزه مواد مخدر داشته باشند و فضایی صمیمانه برای گفتوگو با فرزندان ایجاد کنند. پاسخ منطقی به پرسشهای نوجوانان و ارجاع آنها به منابع معتبر میتواند مانع آسیب شود. نظارت والدین نباید با کنترل صرف اشتباه گرفته شود؛ شناخت دوستان و روابط فرزند اهمیت زیادی دارد. والدین باید بدانند فرزندشان با چه افرادی رفت و آمد دارد و دوستان آنها چه مشکلاتی دارند.
این روانشناس درباه نقش مدارس گفت: سیستم آموزشی کشور میتواند با برگزاری کارگاهها، جلسات تخصصی و پخش کلیپهای آموزشی، دانشآموزان را با خطرات مواد مخدر آشنا کند. آموزش پیش از مواجهه مستقیم با مواد، مؤثرترین راهکار پیشگیری است.
مهارتهای ارتباطی و «نه گفتن»
روحی مهارتهای ارتباطی و یادگیری مهارت «نه گفتن» را مهمترین ابزار پیشگیری دانست و توضیح داد:ه فرزندان باید آموزش داده شود که چگونه در مواجهه با خواستههای غلط، مانند دعوت به مصرف مواد، پاسخ دهند. انتخاب دوستان درست و حضور در جمعهای سالم نیز اهمیت زیادی دارد. حتی اگر نوجوان خودش مصرف نکند، حضور در جمعهای پرخطر میتواند حساسیت فرد را کاهش دهد و احتمال گرایش به اعتیاد را افزایش دهد.
وی درباره مواد مخدر صنعتی تصریح کرد: مواد مخدر صنعتی برخلاف مواد سنتی، رویه مشخصی برای ترک و درمان رفتاری ندارند و نیازمند دارودرمانی و پیگیری تخصصی هستند. تبعات این مواد شامل اختلال حافظه، تغییرات شدید اشتها، ناپایداری هیجانی، توهم و هذیان است. حتی اگر فرد برای مدتی مصرف نکند، بدون درمان تخصصی نمیتواند عوارض آن را جبران کند.
اصلاح روابط اجتماعی و محیط امن
این روانشناس درباره اهمیت اصلاح روابط اجتماعی نوجوانان گفت: حتی اگر فرد از دام اعتیاد رها شود، حضور در جمعهای غلط یا دوستان پرخطر میتواند او را دوباره در مرز آسیب قرار دهد. بهترین راهکار، آموزش مهارتهای فردی، ایجاد روابط سالم و فراهم کردن محیط امن در خانه است.
روحی اظهار کرد: راز اصلی پیشگیری از اعتیاد، مهارت فرد در شروع و حفظ روابط درست، خواب منظم و دوری از محیطهای پرخطر است. خانوادهها باید اطلاعات خود را بهروز نگه دارند و ارتباط صمیمانهای با فرزندان ایجاد کنند تا در صورت بروز هرگونه علامتی از گرایش به مواد، سریعاً اقدام شود.
انتهای پیام/