به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، تئاتر کودک در استان همدان فراتر از صحنه و نمایشنامه، حالا دیگر یک ابزار کلیدی برای توسعه فرهنگی این استان به شمار میرود از همینرو میزگرد تخصصی« تئاتر کودک، چالشها و فرصتها» تلاشی است برای بازخوانی این مسیر از پشتصحنهی تولید تا دغدغههای هنرمندان و امید به روزهایی که صحنههای کوچک کودکانه، زیربنای بزرگ فرهنگ شوند.
کارشناسان حاضر در این میزگرد معصومه حدادی معاون هنری و سینمایی اداره کل ارشاد استان همدان، فرزاد لباسی کارگردان و پژوهشگر تئاتر و رئیس انجمن نمایش استان همدان، نوشین بیگلریان مدرس، کارشناس هنری کانون پرورش فکری، کارگردان تئاتر و پگاه معصومی کارگردان و فعال حوزه تئاتر کودک بودند که بر هویت، حمایت، خلاقیت و تکنیک، بر نقش حیاتی آموزش مستمر و حمایت نهادهای فرهنگی در ارتقای کیفیت آثار تأکید داشتند. در ذیل چکیدهای از این گفتوگو دو ساعتی به میزبانی خبرگزاری تسنیم در همدان را میخوانیم.
هیچ رسانهای جای «زیست زنده» در تئاتر را نمیگیرد
تسنیم: در سالهای اخیر با گسترش فضای مجازی و سرگرمیهای دیجیتال، برخی تصور میکنند تئاتر کودک و نوجوان دیگر جایی در دنیای امروز ندارد، شما این نگاه را چگونه ارزیابی میکنید؟ آیا تئاتر کودک هنوز میتواند با دنیای پرزرقوبرق رسانههای مجازی رقابت کند؟
حدادی: به باور من، هیچ رسانهای جای «زیست زنده» در تئاتر را نمیگیرد. کودک در مواجهه با صحنه، نه فقط تماشاگر، بلکه شریک خلق اثر است. او در آن لحظه، «درگیر تجربهای انسانی» میشود که فضای مجازی نمیتواند بازسازیاش کند. ما باید این ظرفیت را بشناسیم و پرورش دهیم.
لباسی: درست است که فضای مجازی جذابیتهای خاص خود را دارد، اما کودک هنوز به تجربهی واقعی، لمس و حضور نیاز دارد و تئاتر همان فضایی است که این نیاز را پاسخ میدهد یعنی جایی که تخیل و واقعیت با هم ترکیب میشوند و کودک حس مشارکت پیدا میکند.
بیگلریان: به نظرم تئاتر کودک، امروز باید از تکنولوژی نهراسد بلکه از آن بهره ببرد بنابراین اگر فرمهای جدید نمایشی با ابزارهای دیجیتال تلفیق شوند، میتوانیم هم جذابیت را حفظ کنیم، هم ارتباط زنده را چرا که اصل و بنیاد در تئاتر مسئله رقابت نیست، مسئله «همافزایی» است.
معصومی: من فکر میکنم تئاتر کودک نه فقط رقیب فضای مجازی نیست، بلکه مکمل آن هم میتواند باشد به طوریکه کودک در فضای زندهی نمایش، یاد میگیرد گفتوگو کند، گوش بدهد و تعامل کند و این مولفهها دقیقا همان مهارتهایی است که در دنیای دیجیتال کمرنگ شدهاند.
تئاتر میتواند بستری برای «آموزش غیرمستقیم» باشد
تسنیم: آیا تئاتر کودک و نوجوان صرفاً وسیلهای برای سرگرمی است، یا میتواند نقشی آموزشی و تربیتی نیز داشته باشد؟
حدادی: ببینید اساساً رسالت هنر آموزش است بنابراین تئاتر کودک فقط برای خنداندن نیست و ابزاری مهم برای اندیشیدن است.ما باید با نمایش، مهارت شنیداری، همدلی و تفکر حل مسئله را در کودک تقویت کنیم و این کار از طریق تخیل و مشارکت در صحنه ممکن میشود.
لباسی: در هر نمایشی، حتی اگر ظاهرش سرگرمکننده باشد، یک پیام تربیتی نهفته است از همین رو ما میتوانیم ارزشهایی مثل دوستی، مسئولیتپذیری یا احترام به طبیعت را در قالب داستانهای ساده منتقل کنیم، بیآنکه کودک احساس آموزش رسمی کند.
بیگلریان: تئاتر میتواند بستری برای «آموزش غیرمستقیم» باشد. وقتی کودک در داستان شرکت میکند، ناخودآگاه یاد میگیرد، تحلیل میکند و تصمیم میگیرد و این دقیقاً همان چیزی است که نظام آموزشی ما کم دارد.
معصومی: من به جنبهی «هنر درمانی» تئاتر هم در این بهش باید اشاره میکنم چرا که تئاتر نه تنها صرفا یک سرگرمی برای کودکان نیست باکه میتواند ابزار بیان احساسات سرکوبشدهی کودک باشد و از این منظر، نقش تربیتی آن دوچندان میشود.
تسنیم: شما چشمانداز توسعه فرهنگی استان همدان بهویژه در تئاتر کودک و نوجوان را چگونه ارزیابی میکنید؟
حدادی: به نظرم مسیر توسعه فرهنگی استان رو به رشد است، اما هنوز به نقطهی مطلوب نرسیدهایم. شاخصهای فرهنگی در حوزههایی مثل کتاب، سینما، رسانه و موسیقی حرکت مثبتی دارند، اما نیاز به هماهنگی و حمایت جدیتر است. امیدوارم انجمنها و دستگاههای فرهنگی با همافزایی بیشتر، این روند را تقویت کنند.
لباسی: ما شاهد رشد هستیم، اما نگاهها باید یکسان شود. وقتی همهی مدیران فرهنگی و اجرایی با یک رویکرد مشترک جلو بروند، توسعهی فرهنگی بهصورت واقعی اتفاق میافتد. به نظرم باید وارد محلهها شویم، آسیبها را بشناسیم و از تئاتر بهعنوان ابزاری برای گفتوگو و آموزش اجتماعی استفاده کنیم.
بیگلریان: یکی از برنامههای اصلی انجمن نمایش باید تشکیل «کمیته تخصصی کودک و نوجوان» باشد تا سیاستگذاری فرهنگی در این بخش هدفمندتر شود. من به آینده خوشبینم، چون هم استاندار و هم مدیران ارشد استان توجه ویژهای به فرهنگ و هنر دارند. اما این حمایت باید به برنامهی اجرایی تبدیل شود.
معصومی: من هم همین باور را دارم. با نگاه مثبتی که به نظر میرسد استاندار همدان به فرهنگ دارند و از فعالیتهای هنری بهویژه در حوزهی کودک حمایت میکنند. با این حال، این حمایت کافی نیست و باید پررنگتر شود. اگر استان همدان به عنوان پایلوت تئاتر کودک کشور شناخته میشود، باید زیرساختهای فرهنگی و آموزشی آن هم متناسب تقویت شود.
.
چالش اصلی جشنواره تئاتر کودک «انتخاب آثار» و «شورای سیاستگذاری» است
تسنیم: تئاتر کودک در همدان همواره در ذهن مخاطبان خود با جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همراه شده، بفرمایید این جشنواره چه نقشی در رشد این حوزه داشته و چه چالشهایی پیشِ رو دارد؟
حدادی: جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همدان یکی از 20 رویداد معتبر دنیا در حوزه تئاتر کودک است اما هنوز فاصله داریم تا هدف اصلی، یعنی ارتقای کیفیت آثار و گسترش اجراهای عمومی باید از حالت صرفاً جشنوارهای خارج شود و به جریان دائمی در استانها بدل گردد.
به طور قطع استمرار برگزاری این جشنواره بر متن، کارگردانی، ارتقای کیفیت آثار تولیدی بخش کودک در تئاتر استان نقش اساسی دارد.
لباسی: چالش ما بیشتر در جشنواره تئاتر کودک «انتخاب آثار» و «شورای سیاستگذاری» است. وقتی معیارها دقیق نباشند، محتوای ضعیف وارد جشنواره میشود و تأثیر تربیتیاش کم میشود بنابراین باید نگاه تخصصیتر و پژوهشمحورتر داشته باشیم.
برهمیناساس چون تولیدات جشنواره تاثیر مستقیم بر تولید آثار باکیفیت تئاتر کودک دارد الزامی است که به انتخاب آثار باکیفیت در جشنواره توجه شود.
بیگلریان: معتقدم جشنواره همدان فرصت بزرگی برای همافزایی فرهنگی است. اما باید حلقهی ارتباطش با مدارس، خانوادهها و معلمان تقویت شود تا آثار فقط در سالنها نمانند و به زندگی روزمرهی کودک راه پیدا کنند. از همین منظر نمیتوان کتمان کرد که چقدر این جشنواره میتواند در بهبود و ارتقای کیفی آثار هنری حوزه کودک تاثیرگذار باشد.
معصومی: اگرچه جشنواره به خودی خود نقش تقویتی در تئاتر کودک دارد اما ضروری است که کارگاههای آموزشی برای مربیان و هنرمندان در کنار جشنواره برگزار شود چرا که به باور بنده تئاتر کودک فقط اجرا نیست بلکه فرایند آموزش و گفتوگوست هم برای عوامل اجرایی تئاتر و هم برای مخاطبانش.
تسنیم: در سالهای اخیر شاهد رشد قابل توجهی در تئاتر کودک و نوجوان بودهایم. از جشنوارهها گرفته تا تولیدات تخصصی برای سنین خردسال، کودک و نوجوان، به نظر شما این روند تا چه اندازه توانسته نیازهای واقعی کودکان امروز را پاسخ دهد و چقدر به تفکیک سنی و محتوایی توجه شده است؟
حدادی: خوشبختانه در این سه دهه، جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان بهخوبی مسیر رشد را طی کرده که یکی از دستاوردهای مهم آن، همین تفکیک سنی و محتوایی است. امروز ما تئاتر برای خردسال، کودک، نوجوان و حتی تئاتر خیابانی ویژهی این گروهها را داریم و این یعنی فهم درست از نیاز هر سن چرا که بچههای امروز دیگر تماشاگر منفعل نیستند و باید برایشان تئاترهایی طراحی کرد که از نظر فکری و احساسی با آنها همسطح باشد.
لباسی: این تغییر مسیری که شما به آن اشاره داشتید تحول دیدگاه و نتیجه همان نیازسنجی است که بسیار در تولیدات آثار هنری به ویژه برای کودک و ویژهتر برای ارائه در جشنوارهها مهم است. قبلاً هر نمایشی را برای کودک اجرا میکردند، اما امروز میدانیم کودک 4 ساله با نوجوان 12 ساله نیازهای متفاوتی دارد و این تفکیک باعث رشد کیفیت آثار شده و تماشاگران کودک ما را تربیت کرده است.
بیگلریان: من فکر میکنم جشنوارهها در این زمینه نقش آموزشی برای خود هنرمندان هم داشتهاند. ما یاد گرفتیم که برای هر گروه سنی باید زبان، ریتم و پیام مخصوص طراحی شود. این تحول، تئاتر کودک ایران را از حالت تفننی به یک کار جدی و حرفهای تبدیل کرده است از طرفی تجربهی شخصی من نشان میدهد که وقتی نمایش متناسب با گروه سنی طراحی میشود، میزان درگیری ذهنی و هیجانی کودک با اثر چند برابر است. جشنوارهها کمک کردند تا ما به شناخت دقیقتری از روان و زبان کودک برسیم و این دستاورد کمی نیست.
معصومی: به باور من جشنواره تئاتر کودک و نوجوان و برگزاری مداوم آن خود یک پروسه تحولی برای کار کودک بوده بنابراین باعث شده مطالعه در تولید آثار نمایشی بیشتر شود و طبیعتا نیازسنجی و شناخت دنیای کودک هم مورد توجه قرارگیرد.
خانواده اولین حلقهی تربیتی و فرهنگی کودک
تسنیم: به سراغ نقش خانواده برویم. خانوادهها چقدر در گسترش تئاتر کودک و نوجوان مؤثرند؟ و چه میزان در ترغیب فرزندانشان به تماشای تئاتر یا مشارکت در آن نقش دارند؟
حدادی: خانواده اولین حلقهی تربیتی و فرهنگی کودک است. اگر خانواده به تماشای تئاتر برود، کودک هم این رفتار را یاد میگیرد.
متأسفانه هنوز تماشای تئاتر در خانوادههای ایرانی تبدیل به عادت فرهنگی نشده است از سوی دیگر، آموزش و پرورش هم باید این مسیر را تکمیل کند اما در عمل کمتر شاهد اجرای برنامههای منظم نمایشی در مدارس هستیم.
لباسی: من معتقدم تأثیر خانواده حتی از آموزش و پرورش هم بیشتر است اگر پدر و مادر نگاه هنری و فرهنگی نداشته باشند، کودک هم درک درستی از اهمیت هنر پیدا نمیکند.
تئاتر میتواند هوش هیجانی، کلامی، میانفردی و اجتماعی کودک را رشد دهد؛ اما این زمانی محقق میشود که خانواده آگاهانه کودکان را در مسیر هنر قرار دهد.
بیگلریان: من براساس تجربهی من شخصی خودم به این سوال پاسخ میدهم، ببینید من در خانوادهای هنری بزرگ شدم که پدر تئاتری بود و کودکی من همواره بین صحنه نمایش و هنرمندان تئاتر استان سپری شده که اگر پدرم تئاتری نبود، شاید من و برادرم هم وارد این عرصه نمیشدیم. بنابراین خانواده در واقع راه را نشان میدهد. البته لازم است والدین علاقهی خود را تحمیل نکنند. بگذارند کودک خودش انتخاب کند، اما حتماً خانواده نقش مکمل و مهم در علاقه کودک و آشنایی او با تئاتر و هنر ایفا میکند.
معصومی: وقتی پدر و مادر فرزندشان را به تماشای تئاتر میبرند، او تجربهای زنده از مشارکت فرهنگی پیدا میکند. در خانههای ما اگر گفتوگو دربارهی هنر جاری شود، بچهها ناخودآگاه با این فضا رشد میکنند.
خواهش من از والدین این است که تئاتر را صرفاً تفریح ندانند بلکه آن را بخشی از رشد فرزندشان ببینند.
مشکل اصلی تئاتر کودک نبود حمایت مالی مستمر است
تسنیم: با توجه به همهی این ضرورتها، چرا هنوز تولید تئاتر کودک در کشور ـ بهویژه در استان همدان ـ محدود است و بسیاری از گروههای نمایشی وارد این عرصه نمیشوند؟ علت را در چه میدانید؛ کمبود حمایت مالی، فرهنگی یا رسانهای؟
لباسی: بیتعارف باید گفت که مشکل اصلی نبود حمایت مالی مستمر است. کارگردان یا گروهی که قرار است برای کودک تولید کند، اگر امنیت مالی نداشته باشد، نمیتواند مداوم کار کند. حمایتها معمولاً فصلی و جشنوارهمحورند، در حالی که تئاتر کودک نیاز به تداوم دارد.
بسیاری از هنرمندان با عشق کار میکنند اما پشتوانه مالی ندارند. یک گروه برای تولید اثر، چند ماه وقت میگذارد، اما وقتی بودجه کافی نیست، کیفیت طراحی صحنه، لباس و اجرا پایین میآید.
ما هنوز در حفظ و استمرار فعالیتها ضعف داریم. هر بار اتفاق خوبی میافتد، اما ادامه پیدا نمیکند. تشکیل انجمن تئاتر کودک و نوجوان در همدان اتفاق ارزشمندی بود که کیفیت تولیدات را بالا برد، ولی متأسفانه تداوم نیافت بنابراین تئاتر کودک نیاز به حمایت نهادی و ثبات دارد، نه فعالیتهای مقطعی و جشنوارهای.
حدادی: در کنار بحث مالی، نبود حمایت رسانهای و تبلیغی هم محسوس است، بسیاری از خانوادهها حتی نمیدانند در شهرشان چه تئاترهایی برای کودک اجرا میشود.
بنابراین رسانهها باید در معرفی این آثار فعالتر باشند تا مخاطب شکل بگیرد و چرخهی اقتصادی هم رونق بگیرد.
بیگلریان: من ریشهی این مسئله را در نگاه فرهنگی میدانم. هنوز در ذهن خیلی از مسئولان، تئاتر کودک یک کار فرعی و تفننی تلقی میشود در حالیکه در کشورهای پیشرفته، تئاتر کودک جزو سیاستهای فرهنگی رسمی است و برایش بودجه و آموزش تعریف میشود.
همچنین، مهاجرت نیروهای متخصص هم به این مشکل دامن زده بسیاری از هنرمندان باتجربه همدان در سالهای اخیر از شهر رفتهاند و نسل جدید هنوز در حال یادگیری است.
معصومی: دقیقاً، وقتی حمایت فرهنگی و سیاستگذاری جدی وجود نداشته باشد، انگیزهی هنرمندان هم کم میشود. اگر ما بخواهیم آیندهی فرهنگی استان را بسازیم، باید از کودک شروع کنیم بنابراین حمایت از تئاتر کودک سرمایهگذاری است نه هزینه.
تسنیم: اگر بخواهید در یک جمله بگویید برای رشد پایدار تئاتر کودک و نوجوان در استان همدان چه باید کرد، چه میگویید؟
لباسی: باید «حمایت مالی و پژوهشی مستمر» ایجاد شود تا هنرمند بتواند ماندگار کار کند.
حدادی: «آگاهی خانوادهها» باید افزایش یابد تا تئاتر به عادت فرهنگی تبدیل شود.
بیگلریان: «نظام آموزشی» باید تئاتر را با کمک نهادهایی مثل کانون پرورش فکری کودک و نوجوان تقویت کرد و ترویج داد تا کودک از درون نظام یادگیری با هنر رشد کند.
معصومی: باید «باور کنیم که تئاتر کودک، تربیت نسل آینده است». این باور، همه چیز را تغییر خواهد داد.
.
تسنیم: تشکیل انجمنها یا نهادهای تخصصی تا چه اندازه میتواند در کیفیت و استمرار تولیدات مؤثر باشد؟
لباسی: تشکیل هر انجمن و نهادی که به صورت تخصصی بتواند فعالیت هنری به ویژه در بخش کودک کند و باعث شود کیفیت کارها بالا رود نیاز جدی به حمایت مالی و اداری مداوم دارد تا فعالیتش متوقف نشود اگر این نهادها بتوانند پایدار بمانند، قطعا مسیر تولیدات مداوم و آموزش نسل جدید هموار میشود.
حدادی: به شدت معتقدم ما باید تشکلهایی داشته باشیم که هم مسئولیت حرفهای داشته باشند و هم از نظر مالی و آموزشی پشتیبانی شوند.
تئاتر کودک به تنهایی پیش نمیرود و انجمن تخصصی میتواند حلقهی ارتباطی میان هنرمندان، آموزشوپرورش و دستگاههای فرهنگی باشد.
بیگلریان: وجود این انجمنها نهتنها در تولید، بلکه در استانداردسازی هم مؤثر است و وقتی ساختار منسجم وجود دارد، هنرمندان از نظر پژوهش، متن، طراحی و مخاطبشناسی در مسیر درستی حرکت میکنند اما در نبود چنین ساختاری، هر گروه بهصورت جزیرهای عمل میکند.
معصومی: در کنار تشکیل انجمنها، باید نسلهای مختلف تئاتری با هم ارتباط داشته باشند. پیشکسوتان باید دوباره به میدان بیایند تا جوانترها بهتر آموزش ببینند و انجمن تخصصی اگر بهدرستی مدیریت شود، میتواند این پیوند نسلی را ایجاد کند و تئاتر کودک را به مسیر حرفهای بازگرداند.
گروههای تئاتری باید بهروز باشند، از فناوری و ابزارهای چندرسانهای استفاده کنند
تسنیم: در روزگاری که انیمیشنها، بازیهای دیجیتال و محتوای مجازی توجه کودکان را به خود جلب کردهاند، تئاتر کودک چگونه میتواند رقابت کند؟ چه مولفههایی باید تقویت شود تا تئاتر همچنان جذاب و اثرگذار بماند؟
حدادی: برای رقابت با دنیای دیجیتال، تئاتر باید مخاطب را فعال کند. باید خانوادهها درگیر شوند، آموزشوپرورش نقش پررنگتری ایفا کند، و اجراها از سالنها به فضاهای شهری بیایند. ما سکوی شهری برای اجرای تئاتر خیابانی کودک نداریم؛ در حالیکه این میتواند دامنهی مخاطب را گسترش دهد.
لباسی: فرهنگ، نتیجهی تداوم و تکرار رفتارهای درست است. اگر تئاتر کودک به عادت فرهنگی تبدیل شود، هیچ چندرسانهای جای آن را نمیگیرد. اما برای این کار باید حمایت شود از مسئولان فرهنگی گرفته تا شهرداریها و رسانهها. تا وقتی حمایت نباشد، تئاتر نمیتواند در رقابت بماند.
بیگلریان: ما نباید از آموزش غافل شویم. چرا که نبود آموزش در حوزهی تئاتر کودک کاملا اثرگذار بر کیفیت تولید آثار است بنابراین گروههای تئاتری باید بهروز باشند، از فناوری و ابزارهای چندرسانهای استفاده کنند و زبان ارتباطی خود را با کودک امروزی تغییر دهند. در غیر این صورت، از انیمیشن و رسانههای دیجیتال عقب میمانیم.
معصومی: اگر تئاتر کودک در طول سال جریان داشته باشد و اگر این همدلی و همکاری شکل بگیرد، تئاتر میتواند حتی در برابر جذابیت دنیای دیجیتال، جایگاه خود را حفظ کند
تسنیم: از نظر شما چهار مولفهی اصلی برای ارتقای کیفیت تئاتر کودک و نوجوان چیست؟
حدادی : از نگاه من چهار مولفهی کلیدی عبارتند از هویت، حمایت، خلاقیت و تکنیک. اگر هنرمند هویت فرهنگی و فکری خود را بشناسد و در عین حال از حمایت مالی و رسانهای برخوردار باشد، میتواند با خلاقیت و تسلط تکنیکی اثر ماندگاری خلق کند.
لباسی: من بیش از هر چیز بر «حمایت مستمر» تأکید دارم چرا که این استمرارِ حمایت، به کیفیت و انگیزه کمک میکند.
بیگلریان: من به نقش آموزش و پژوهش اشاره میکنم. اگر در کنار خلاقیت، آموزشهای تخصصی و بازنگری در نمایشنامهنویسی کودک داشته باشیم، کیفیت آثار بالا میرود. هنرمند باید همزمان با پیشرفتهای فرهنگی و تکنولوژیک حرکت کند.
معصومی: چهار مولفهی مؤثر از نظر من عبارتند از: باور به اهمیت تئاتر کودک، حمایت نهادی، آموزش مداوم و ارتباط با خانوادهها.
کمیتهی تخصصی تئاتر کودک و نوجوان در دل انجمن نمایش دوباره فعال شود
تسنیم: با توجه به تشکیل دورهی جدید انجمن نمایش استان همدان، هدف از فعالیتهای تازهی این انجمن چیست و چگونه میتواند در ارتقای تئاتر کودک و نوجوان مؤثر باشد؟
لباسی: در دورهی جدید انجمن نمایش استان، محور اصلی بر آموزش مستمر گذاشته شده است. ما سالهاست که در حوزهی آموزش ضعف داشتیم و همین کمبود باعث شده بود بسیاری از هنرمندان جوان بدون آموزش کافی وارد تولید شوند.
هدف این است که بعد از جشنواره، سیام تئاتر کودک اولین گام، برنامهریزی برای دورههای آموزشی مداوم چه در حوزه کودک و چه بزرگوار باشد تا هنرمندان و هنرجویان بتوانند دانش خود را بهروز کنند.
حدادی: تأکید من هم بر آموزش است. ما باید بپذیریم که کمیت، ملاک پیشرفت نیست و کیفیت مهمتر است. حتی اگر دو نمایش تولید شود، اما باکیفیت و فکرشده باشد، تأثیرش بر مخاطب و خانوادهها چند برابر خواهد بود. آموزش میتواند پایهی همین کیفیت باشد.
بیگلریان: من امیدوارم کمیتهی تخصصی تئاتر کودک و نوجوان در دل انجمن نمایش دوباره فعال شود. این کمیته میتواند بستری باشد برای آموزش، پژوهش و تولید.
انجمن اگر ساختار درستی داشته باشد، میتواند پلی بین نسل پیشکسوت و هنرمندان جوان شود و به آیندهی تئاتر کودک جهت دهد.
معصومی: انجمنها باید نقش پیونددهنده بین هنرمندان و سیاستگذاران فرهنگی را ایفا کنند. اگر برنامههای آموزشی بهصورت حرفهای و مداوم برگزار شود، هم نمایشنامهنویسان و کارگردانان رشد میکنند و هم گروههای نمایشی تخصصیتر میشوند.
.
.
گفتوگو از: شکوفه رنجبر
انتهای پیام/