به گزارش خبرنگار حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، انتشار شماره 28 فصلنامه علمی ـ ترویجی «روششناسی پژوهش در علوم انسانی» بار دیگر توجه پژوهشگران و دانشجویان علوم انسانی را به ضرورت بازنگری در رویکردها و ابزارهای پژوهشی جلب کرده است. این شماره، با 140 صفحه و ویژه پاییز و زمستان 1404، مجموعهای از مقالات علمی و تحلیلی را در حوزه روششناسی پژوهش گردآوری کرده که از نظر تنوع موضوعی و عمق محتوایی، چشماندازی جامع از وضعیت و چالشهای پژوهش در علوم انسانی ارائه میدهد.
یکی از مقالات برجسته این شماره به تحلیل نقش توحید و مراتب آن در شکلگیری علوم انسانی اسلامی از دیدگاه آیتالله مصباح یزدی اختصاص دارد. نویسندگان، ضمن بازخوانی مفاهیم توحیدی، نشان دادهاند که چگونه اصول بنیادین اعتقادی میتوانند ساختارهای فکری علوم انسانی را شکل دهند و پژوهشگر را در جهتگیری علمی و اخلاقی راهنمایی کنند. این مقاله با تاکید بر ارتباط مستقیم ارزشها و مبانی دینی با تولید معرفت، ابعاد تازهای از پژوهش علوم انسانی اسلامی را روشن میسازد.
در کنار آن، مقالهای با موضوع «کاوش در ماهیت، اعتبار، مصادیق و کاربرد معرفت احتمالی» به بررسی بنیادین مفاهیم شناختی در فرآیند پژوهش پرداخته و سوالات اساسی درباره اعتبار گزارهها و نحوه استفاده از آنها در مطالعات علمی را مورد واکاوی قرار میدهد. این مقاله اهمیت فهم عمیق از انواع معرفت و چگونگی بهکارگیری آنها در پژوهشهای علوم انسانی را برجسته میکند و زمینه را برای توسعه روشهای نوین پژوهشی فراهم میآورد.
روششناسی تحلیل گفتمان، یکی دیگر از محورهای اصلی این شماره است که با ارائه ابزارهایی برای فهم ساختارهای اجتماعی، امکان تحلیل نظاممند و دقیق متون و تعاملات اجتماعی را فراهم میکند. مقاله مربوطه ضمن بررسی تئوریهای تحلیل گفتمان، نحوه استخراج معانی، روابط و قدرتها در بافتهای اجتماعی را به شیوهای کاربردی معرفی کرده و به پژوهشگران نشان میدهد که چگونه میتوان از تحلیل گفتمان برای تولید دانش اجتماعی بهره برد.
شماره 28 فصلنامه همچنین شامل مقالهای فلسفی با عنوان «جستاری در فلسفه علم، معناشناسی مبنا و اصل و ربط این دو» است که به بررسی مبانی فلسفی روشهای علمی و نقش مفاهیم بنیادین در استقرار چارچوب نظری پژوهش میپردازد. این مقاله، ضمن تاکید بر اهمیت تبیین مفاهیم کلیدی و شفافسازی کاربرد آنها در فرایند پژوهش، به بازخوانی نحوه استنتاج و اعتبار گزارههای علمی پرداخته و چارچوبی نظری برای پژوهشگران فراهم میآورد.
علاوه بر این، موضوعات روششناسی کمی نیز در این شماره جایگاه ویژهای دارند. مقاله «بررسی ابهامات مقیاسهای اندازهگیری در پژوهشها و رفع آن از طریق خواص و قوانین علوم ریاضی» با رویکردی دقیق و تحلیلی به مشکلات اندازهگیری در مطالعات علوم انسانی میپردازد و با ارائه راهکارهای عملی مبتنی بر قوانین ریاضی، امکان رفع ابهامات و افزایش دقت پژوهشها را فراهم میکند. این مقاله برای پژوهشگرانی که با دادههای کمی سروکار دارند، مرجعی کاربردی محسوب میشود.
در حوزه پژوهشهای کیفی نیز مقاله «واکاوی روششناسی تحلیل مضمون و شبکه مضامین بهمثابه یک پژوهش کیفی» ارائه شده است. نویسندگان ضمن تبیین اصول تحلیل مضمون و روشهای شبکهسازی، چارچوبی منسجم برای استخراج معانی و الگوهای پنهان در دادههای کیفی ارائه کرده و اهمیت رویکرد نظاممند در پژوهشهای انسانی را برجسته میکنند. این مقاله نشان میدهد که چگونه تحلیل کیفی میتواند به تولید دانش غنی و عمیق در علوم انسانی منجر شود.
گفتنی است، شماره 28 فصلنامه «روششناسی پژوهش در علوم انسانی» با ترکیب مقالات نظری، کاربردی، فلسفی و روششناسی، تصویری جامع از وضعیت و نیازهای پژوهش در این حوزه ارائه کرده است. این مجموعه نه تنها برای پژوهشگران و دانشجویان علوم انسانی، بلکه برای مدرسان و برنامهریزان آموزشی نیز مرجعی ارزشمند محسوب میشود. بازخوانی این مقالات و بهرهگیری از چارچوبها و ابزارهای ارائه شده میتواند مسیر نوینی در جهت ارتقای کیفیت پژوهشها و تولید معرفت در علوم انسانی فراهم کند و راه را برای توسعه علوم انسانی اسلامی و بومی هموار سازد.
انتهای پیام/